DAHIL SA IPINAKITANG KALUPITAN NG MGA TULISANG – DAGAT, ANGMGA NANINIRAHAN SA BALUD, SA pangunguna ng mga misyonerong Heswitaay nagtungo sa Binongtoan, isa sa kalapit na nayon.
Doon ay nagsimula silangbumuo ng panibagong nayon at matatag nakuta na yari sa mga batongadobe.
Pinatatag nila ang kanilang nayon.
Naglagay sila ng mga pamigil naharang laban sa marahas na pananalakay ng mga tulisang-dagat.
Ang mgatagapamuno ng Binongtoan ay sina Ambrocio Makarumpag, FranciscoKaranguing, Juan Katindoy at Tomas Makahilig.
Sa pagpupulong ng mga tagapamuno na dinaluhan ng mga misyonerong Heswita, sila’y nagkasundo napangalanan ang lugar na Baysay na may kahulugang ‘maganda’ bilang parangal at sa alaala ng kanilang magandang si Bungangsakit.
Samantala, ang mga taga-Omit na nakasalamuha ni Bungangsakit nangkanyang kabataan ay hindi sumama sa pagtatatag ng bayan ng Baysay.
Sa halip sila’y nagkaisa at nagtatag ng kanilang sariling barangay napinangalanang Guibaysayi, na may kahulugang ‘Ang Pinakamaganda’ bilang pagbibigay parangal din sa kagandahan ng kanilang si Bungangsakit.
Angmga naninirahan sa Baysay ay nagtatag ng pangkat ng mga tagapagtanggolna binubuo ng matatapang na kalalakihan sa kanilang lugar napinamumunuan ni Katindoy, isang matapang na mandirigma.
Batid nilang angmga tulisang- dagat ay muling babalik kaya’t nagtayo sila ng kuta na yari sa matitigas na bato sa Bungal na matatagpuan sa bukana ng ilog.
Sa kutang itomagtitipon ang matatapang na tagapagtanggol ni Katindoy upang planuhinang kanilang mga gagawing depensa laban sa mga tulisang-dagat atupangmamatyagan ang paparating na mga vinta.
Nuong 1832, ang ilang piling lugarsa Bungal ay inihanda para sa pagtatayo ng Simbahang Katoliko ng mgaHeswita.
Subalit sa kakapusang-palad , ang walo-walo ay dumating atsinalanta ang buong kuta.
Ang walo-walo ay walong araw na walang tigil napag-ulan nang malakas na may kasamang malalakas na hangin.
Pagkalipas ngilang araw, dumaan pa ang napakalakas at nagngangalit na bagyo sa lugarna kumitil sa napakaraming buhay at sumira ng napakaraming ari-arian.
Sapagkat walang matirahan at sinalanta ng bagyo, ang mga natirangbuhay na naninirahan sa Baysay ay ay nagpasyang muling kumilos upanghumanap ng lugar na may mga burol na magsisilbing pananggalang samalalakas na hangin.
Napili nila ang kasalukuyang kilalalagyan ng bayan ngBaysay.
Malapit sa lugar na ito ay matatagpuan ang mga burol na isa sa mgaito ay tinayuan ng mga katutubo ng mataas na tore.
Mula sa tore aymatatanaw ang paparating na mga vinta at ang mga burol ay maaaringmapaglikasan sa mga panahon ng pagbaha at kublihan kapag maymalalakas na bagyo
